Phần III: HT.ThS. Thích Đạt Đạo - Tinh Thần Dân Tộc Trong Phong Trào Phật Giáo Năm 1963

Mọi người đều công nhận xem như là đương nhiên, không cần phải chứng minh, đó là Phật giáo Việt Nam đồng hành cùng dân tộc ngày từ những ngày đầu lập quốc. Cố Giáo sư Trần Văn Giàu đã viết: “Bình minh của lịch sử dân tộc ta đã gắn liền với Phật giáo”. Tinh thần dân tộc Việt thấm đậm trong tủy, trong máu người dân Việt. Đó là tinh thần chống lại cường quyền, áp bức bằng con đường hòa ái, vị tha theo tinh thần Phật giáo “Từ bi-Trí tuệ và Dũng khí”. Trong Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi đã viết: “Đem đại nghĩa để thắng hùng tàn, Lấy chí chân để thay cường bạo”. Đó là lời đúc kết cô đọng tinh thần của dân tộc Việt Nam, đó cũng là tinh thần “Bi-Trí-Dũng” của đạo Phật. Trong giai đoạn lịch sử từ năm 1954 đến năm 1963, tinh thần đấu tranh “đem đại nghĩa thắng hung tàn”, ‘lấy chí nhân thay cường bạo” thể hiện rõ nét qua phong trào Phật giáo đấu tranh chống chế độ độc tài, đàn áp Phật giáo của gia đình họ Ngô mà đỉnh cao là “ngọn đuốc sống Hòa thượng Thích Quảng Đức”.

Sau khi được Mỹ đưa lên làm Tổng thống “Việt Nam Cộng hòa” ở miền Nam, Ngô Đình Diệm đã thực hiện nhiều chính sách nhằm đưa đạo Thiên Chúa trở thành quốc giáo. Một trong những biện pháp tích cực là hạn chế phát triển Phật giáo, ngăn cấm người dân Phật giáo tu hành, cao trào là nghiêm cấm treo cờ Phật giáo nhân dịp Lễ Phật đản năm 1963 Phật lịch 2506. Đáp lại sự phản ứng của Phật tử về lệnh cấm treo cờ Phật giáo là xe tăng, lưỡi lê và súng đạn từ quân đội và cảnh sát của gia đình họ Ngô. Máu Phật tử đã đổ, xác người đã gục trên đường phố Huế. Lòng người sôi sục, hàng trăm Tăng Ni, hàng nghìn Phật tử gióng lên tiếng nói kêu gọi “Chính quyền Ngô Đình Diệm” đối xử “bình đẳng tôn giáo, trừng trị những người đàn áp Phật giáo”. Tiếng gọi chân lý đã được đáp trả bằng thủ đoạn bao vây chùa chiền, đàn áp Phật tử, bắt bớ Tăng ni. Tăng Ni và Phật tử Việt Nam theo lời dạy của Phật, không khích bác, không chia rẽ, không phân biệt, chỉ mong được an lạc tu hành, nhưng càng nhún nhường càng bị đối xử tàn tệ. Tiếng rên siết, tiếng kêu la của Phật tử trước lựu đạn cay, phi tiễn, kẽm gai, nhà tù làm đau nhói biết bao nhà tu hành. Trước tình cảm thê lương ấy, Phật giáo Việt Nam chỉ mong nhà cầm quyền Ngô Đình Diệm thức tỉnh. Hòa thượng Thích Quảng Đức đã đệ đạt nguyện vọng đến lãnh đạo Giáo hội cho ngài được đem nhục thân của ngài tự thiêu để cúng dường, nhằm cầu nguyện cho Phật giáo vượt qua ách nạn của chế độ độc tài Ngô Đình Diệm và cầu Phật giáo Việt Nam phát triển.

Sự hy sinh vì đạo pháp của Hòa thượng Thích Quảng Đức thể hiện tinh thần “Từ bi” cao cả của đức Phật. Đau xót thay cho thân phận người Phật tử trước sự đối xử tàn bạo của chế độ Ngô Đình Diệm! Bi thương thay cho những người ngã xuống để bảo vệ tín ngưỡng của mình! Ngài đã nguyện cầu cho Phật giáo đồ thoát qua kiếp nạn.

Sự hy sinh của ngài thể hiện trí tuệ cao siêu. Sắp xếp, chuẩn bị, đánh lạc hướng nhà cầm quyền, chọn vị trí thích hợp, chọn thời điểm để tạo nên ngọn sóng trào dâng là một nghệ thuật siêu đẳng. Bằng ngọn đuốc sống, tự đốt cháy thân thể mình trong tư thế bất động và uy nghiêm khiến lương tâm toàn nhân loại rúng động và khiến cho kẻ thù khiếp sợ. Cái chết của ngài đã thành bất tử.

Sự tự nguyện thiêu thân của Hòa thượng Thích Quảng Đức đã tạo nên một làn sóng âm ỉ rồi dâng trào mạnh mẽ mà không một sức mạnh bạo tàn nào ngăn cản nổi. Từ ngọn đuốc sống và từ trái tim bất diệt, ngài đã trở thành hiện thân của Bô-tát. Ngài trở thành lương tri của nhân loại, đánh thức lý trí con người nhận thức rõ ràng sự thối nát của chính quyền Ngô Đình Diệm, tạo nên áp lực mạnh mẽ để nhân dân lật đổ chế độ đi ngược lòng dân và dân tộc.

Sự hy sinh của Bồ-tát Thích Quảng Đức thể hiện cái “dũng khí” của người tu. Không có sự cuồng bạo nào làm người tu khiếp sợ. Khi xác định lý tưởng phụng sự đạo pháp, phục vụ dân tộc, người Phật tử sẵ̉n sàng đấu tranh chống lại cường quyền. Nhưng sự đấu tranh của Phật giáo là sự đấu tranh bất bạo động, không dùng bạo lực, vũ khí mà chỉ dùng tinh thần, sự can đảm, đối diện trực tiếp kẻ thù mà không hề khiếp sợ. Đó là cái dũng của người Phật tử cũng là “tinh thần bất khuất” của dân tộc.

Phật giáo Việt Nam luôn đồng hành cùng dân tộc, gắn với vận thịnh suy của đất nước. Phong trào đấu tranh của Phật giáo năm 1963 khởi thủy từ cuộc đấu tranh chống sự đàn áp Phật giáo của nhà cầm quyền độc tài, gia đình trị đã góp phần đẩy mạnh phong trào cách mạng của nhân dân miền Nam. Phật giáo Việt Nam ngày càng thể hiện tinh thần “Phụng sự đạo pháp, phục vụ dân tộc”, xứng đáng là tinh thần đạo pháp song hành cùng dân tộc.

HT.ThS. Thích Đạt Đạo

Phó Viện trưởng HVPGVN tại TP.HCM

***