(Đôi nét bi hùng trong cơn Pháp nạn 1963 tại Nha Trang)
Trong phong trào Phật giáo miền Nam Việt Nam năm 1963, thị xã Quảng Trị là nơi hưởng ứng sớm nhất cuộc đấu tranh của đồng bào Phật tử Huế. Diễn ra liên tục, quyết liệt, với nhiều hình thức đấu tranh phong phú, cuộc đấu tranh của các tầng lớp nhân dân và Phật tử thị xã “địa đầu giới tuyến” đã góp phần tích cực cùng quân dân miền Nam làm sụp đổ chính quyền Ngô Đình Diệm.
Từ sau năm 1950, mặc dầu được Mỹ viện trợ ngày càng tăng, nhưng tình hình của Pháp ở Việt Nam vẫn không khá hơn, vẫn tiếp tục bị sa lầy tại chiến trường. Do đó, Mỹ phải nghĩ đến việc thay chân Pháp.
“Nguyện Phật chứng minh muôn vạn kiếp
Con xin lăn lóc cõi ta-bà”
Từ năm 1963 đến nay, cứ mỗi dịp Đại lễ Phật đản, người Việt theo đạo Phật hay không theo đạo nào lại không quên những ngày nóng bỏng năm Phật lịch 2507 ấy. Không quên, nhưng khi nhìn lại, thì lại có thêm lời bàn; dường như khoảng cách thời gian càng lùi xa, càng cho phép nhìn lại rõ hơn và lời bàn càng chân thực khách quan hơn. Nay thêm một cách tiếp cận nữa về Phong trào Phật giáo thời điểm nửa thế kỷ trước.
Ngọn lửa từ bi Thích Quảng Đức bùng cháy ở Sài Gòn vào trưa ngày 11-6-1963 đẩy Cuộc vận động cho 5 nguyện vọng của Phật giáo đồ miền Nam Việt Nam lên một tầm cao mới. Và từ đó cho đến ngày chế độ gia đình trị họ Ngô Đình phân biệt tôn giáo sụp đổ, có thêm 6 ngọn lửa đại hùng đại lực nữa nối tiếp. Trong 6 ngọn lửa nối tiếp ấy, ở Huế - thành phố phát khởi Cuộc vận động, có hai ngọn mang tên Sa-di Thích Thanh Tuệ (13-8-1963) và Tỳ-kheo Thích Tiêu Diêu (16-8-1963).
Ảnh : Nguyễn Văn Thông
CHIẾN TRANH KHÍ GIỚI ĐỂ TIÊU THỤ KHÍ GIỚI CHIẾN TRANH
Đã năm mươi năm trôi qua, phong trào Phật giáo miền Nam 1963 vẫn còn đó như một thách thức. Trong bối cảnh miền Nam Việt Nam 4 năm trước năm 1963 (Luật số 10/59 gieo rắc sự sợ hãi và gây nên làn sóng phản đối, sự thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam năm 1960, sự thất bại của quân lực VNCH trong trận Ấp Bắc tháng 1/1963…), nguyên nhân của cuộc chính biến ngày 01/11/1963 lật đổ chính quyền Ngô Đình Diệm được nhìn nhận chưa thực sự thống nhất.
Sự kiện đấu tranh của Phật giáo miền Nam năm 1963 đã được nghiên cứu, bàn luận từ nhiều góc độ: Lịch sử, sự kiện, nhân vật, văn hóa, tôn giáo, chính trị v.v… Bài viết của tôi trên phương diện tôn giáo, chỉ xin luận bàn thêm về sự kiên này từ việc nghiên cứu các văn bản, tài liệu của Cục Hồ sơ lưu trữ Bộ Ngoại giao Mỹ những năm 1961 – 1963 với mục đích làm rõ hơn quan điểm, thái độ của một số chính khách, nhà chính trị, ngoại giao Mỹ về sự kiện mà trong các văn bản, tài liệu họ vẫn gọi c
ĐẶT VẤN ĐỀ
